(Tuỳ bút chính trị - 2006)
"...Suốt
80 năm sống dưới ách đô hộ của Pháp, chúng ta vẫn đặt được những viên
gạch đầu tiên cho nền văn xuôi Việt Nam. Những truyện ngắn, tiểu thuyết,
phóng sự, tuỳ bút của thời ấy được in trên các tuần báo hoặc xuất bản
thành sách nay đọc lại vẫn thích thú, vẫn làm ta cảm động. Nhiều truyện
được đọc từ tuổi niên thiếu vẫn ám ảnh ta tới tận lúc tuổi già, và một
loạt các nhà thơ, nhà phê bình văn học của cái thời gọi là thuộc địa đã
trở thành những tên tuổi lớn tồn tại mãi mãi trong lòng nhiều thế hệ bạn
đọc. Làm thân nô lệ mà vẫn trỗi lên thành những tài năng lớn là sao ?
Không chỉ trong văn chương mà còn cả trong mỹ thuật, trong kịch nghệ.
Không chỉ trong văn nghệ mà trong cả khoa học, giáo dục, trong kinh
doanh theo kiểu tư bản và trong nhiều nghề truyền thống. Tất cả đều được
bắt đầu từ những năm đầu thế kỷ, được phát sáng, được bộc lộ mạnh mẽ
các tài năng cá nhân và họ đã trở thành người khai sáng, người mở đường,
thành tổ nghề, không chỉ có tài lớn mà còn có đức lớn, là những nhân
cách kiểu mẫu cho con cháu, cho giống nòi, đều là chuyện có thật cả,
không thể bóp méo hoặc bác bỏ..."
